Om antwoorden te zoeken op actuele maatschappelijke uitdagingen nemen burgers steeds vaker het heft in handen en dit onder meer in de vorm van burgercollectieven die zelf goederen of diensten produceren, meestal vanuit een streven naar een duurzamer alternatief. Met steun van de Koning Boudewijnstichting en in het kader van haar Observatorium van Verenigingen en Stichtingen verrichte Oikos denktank het eerste onderzoek naar deze collectieven in heel het land: wie trekt ze, hoe belangrijk zijn ze en hoe positioneren ze zich tussen andere maatschappelijke spelers zoals klassieke middenveldactoren, overheden en bedrijven? Met een deskstudie, een enquête en diepte-interviews bracht Oikos burgercollectieven opgericht in 2015 en 2016 in kaart.

Download het volledige rapport via deze link. 

Stijgend aantal oprichtingen

In 2015 en 2016 zagen in België 249 burgercollectieven het licht, gespreid over heel het land (kaart beschikbaar). 127 onder hen beantwoordden de enquête en 106 (48 uit Vlaanderen, 36 uit Wallonië en 22 uit Brussel) ingevulde vragenlijsten werden opgenomen in de analyse (21 respondenten bleken niet te voldoen aan de definitie of werden niet in de bestudeerde periode opgericht). Van die 106 zijn de meeste actief in domeinen zoals voeding, landbouw, energie, sociale inclusie en deeleconomie; ruim de helft oordeelt dat zijn activiteit het label ‘milieu en duurzaamheid’ kan dragen (grafiek beschikbaar).

Voor de Franstalige burgercollectieven is dit het eerste omvattende onderzoek. Langs Nederlandstalige kant beschikt Oikos daarentegen over historische cijfers vanaf 2004 (grafiek beschikbaar), die aangeven dat 2009 een kantelpunt was en dat het aantal oprichtingen sindsdien sterk groeit. Het verloop suggereert dat de groei nog niet stagneert. 

Wat is een burgercollectief?

Niet alle activiteiten die burgers gezamenlijk organiseren, zijn burgercollectieven. Een buurtbarbecue of een tijdelijke actiegroep tegen bomenkap bijvoorbeeld is dat niet. Wat dan wel? Enkele elementen zijn noodzakelijk om van een burgercollectief te kunnen spreken:

• lokale behoefte invullen, met doel van structureel resultaat op de lange termijn;

• de leden nemen de productie/uitvoering van de goederen of diensten zelf in handen (al kan soms een beroep worden gedaan op betaalde (diensten-leveranciers);
  burgers zijn de initiatiefnemers en bepalen wie tot de groep behoort, en wie de goederen of diensten mag gebruiken of beheren;

• de leden hebben inspraak in de vorm, de organisatie en de lijnen voor de toekomst;

Enkele voorbeelden: energie- of huisvestingscoöperaties, voedselteams, transitiegroepen met sociale kruidenier, coöperatieve spullenbib, of community supported agriculture waarbij consumenten zich nauw verbinden met een boer en zich engageren tot afname van de productie, of zelfs deelname aan de oogst. 

Trekkers: hoogopgeleide werkende dertigers en veertigers

Burgercollectieven zijn in grote mate het werk van 25- tot 45-jarigen, en de echte trekkers zijn veelal 36 tot 45 jaar (grafiek beschikbaar).Jongeren en senioren zijn nauwelijks vertegenwoordigd. Evenwicht is er wel in de deelname van vrouwen en mannen, en alleenstaanden, samenwonenden en gehuwden komen in vrij gelijke mate voor (grafiek beschikbaar).

Bij de trekkers in burgercollectieven zijn hooggeschoolden sterk oververtegenwoordigd: 86,3% heeft minstens een bachelordiploma (grafiek beschikbaar - tegenover 45,6% van de bevolking tussen 30 en 34 jaar volgens de cijfers van Statbel). De meeste trekkers (84,8%) combineren hun engagement met een baan (van wie vier op de tien halftijds). 

53,7% van de respondenten is politiek geëngageerd. De helft van de respondenten (48,6%) schat in dat de politieke voorkeur van de trekkers van hun burgercollectief zich links op het politieke spectrum bevindt (grafiek beschikbaar).

Relatie met overheid en bedrijfsleven: een gezonde afstand

De meeste burgercollectieven (58%) zijn zelfvoorzienend. 78% kwam tot stand zonder inspraak van de overheid. Maar een goede relatie met de overheid vinden ze wel belangrijk (80%). Ongeveer 1 op 3 overlegt met het gemeentebestuur over de activiteiten en diensten die ze aanbieden. De relatie met de (lokale) overheid loopt niet altijd van een leien dakje: sommigen zijn tevreden (“de stad maakte onze werking mee mogelijk”), andere minder (“wij kregen vooral tegenwind”).

Volgens een minderheid (16,8%) van de burgercollectieven zien bedrijven hen als concurrenten. Zelf vinden ze hun eigen rol ten opzichte van het bedrijfsleven aanvullend (in Wallonië), meewerkend (in Brussel), of vernieuwend (in de drie gewesten). (grafiek beschikbaar).

Weinig inclusief

De sectoren waarin ze actief zijn, tonen dat burgercollectieven vaak streven naar een meer duurzame samenleving. Ze inspireren daarmee andere actoren uit bedrijfsleven, overheid en middenveld. Mede door hun drang naar nabijheid en kleinschaligheid in hun aanpak, nemen ze als alternatief voor productie en/of consumptie vooralsnog echter een bescheiden rol op naast die dominante(re) actoren.

Willen burgercollectieven echt streven naar een duurzame en inclusieve samenleving, dan moet er nagedacht worden over manieren om ook minder kansrijke burgers te betrekken bij deze burgerbeweging.

Bron: https://www.oikos.be/denktank/artikels/332-wanneer-burgers-samen-het-heft-in-handen-nemen-burgercollectieven-opgericht-in-2015-en-2016-van-naderbij-bekeken

Grond wordt al eeuwen geprivatiseerd, verkaveld en vermarkt. Commons bieden een alternatief: burgers halen grond uit de logica van de markt en brengen hem in gemeenschappelijk beheer. Op die basis organiseren ze dan bijvoorbeeld betaalbaar wonen, voedselproductie of  trage wegen. 

Het boek "Op grond van samenwerking" (A. Kuhk, D. Holemans en P. Van den Broeck, red., EPO 2018) is het resultaat van het INDIGO- onderzoeksproject naar grondgebonden commons in Vlaanderen. Het reikt daarvoor een theoretisch kader aan en presenteert ook enkele concrete voorbeelden.

Ontdek nieuwe praktijkvoorbeelden van wonen, voeding & trage wegen en kom meer te weten over juridische instrumenten en uitdagingen. Bestel hier de nieuwe publicatie. 

Denktank Oikos organiseert overal in Vlaanderen boekvoorstellingen, check https://www.oikos.be/denktank/evenementen-denktank

A half day workshop including a bike tour through the city of Antwerp with Koen Wynants, commoner, founder of Commons Lab Antwerp, Stijn Wens (Antwerpenize), Sarah Goossens (Fundament). and Bram Stessel (PAKT). Koen explained the ‘City as commons’ paradigm and provide an overview of local Commons initiatives currently transforming the social, economic, political and technological urban landscape.

This event was organised by Emagine Life, ULab Hub Antwerpen and Commons Lab Antwerp,
and supported by The International Association for the Study of the Commons' (World Commons Week - October 4-12, 2018)

Download: https://www.dropbox.com/s/vt4yuur70dovg4l/Antwerp%20as%20a%20commons%20ism%20U%20lab%2006102018.pdf?dl=0

The idea for this book came slowly following a gradual collection of blog posts on the CCRI website in recent years. The posts centred around the general theme of how we manage shared assets and what alternative approaches there might be, informed by research and practice in the governance of commons resources. The whole area of commons and management of common pool resources has become more topical over the last 6 years following the award of the Nobel Prize for Economics to Elinor Ostrom, for her work on commons. Commons has long been an element of research within CCRI, particularly in relation to Common Land and Town and village Greens in England and Wales. Chris Short organised annual conferences on common land management from 1999-2010 which attracted over 1,500 delegates and sponsorship from the Countryside Agency, Defra, Natural England and the Countryside Council for Wales. This book is no more than a set of ‘musings’ or collected thoughts about a range of issues which we have addressed in our professional activities. It does not claim to address all aspects of an issue, or to present a balanced view of research findings. The aim is simply to present some of our ideas about management and governance of a range of resources that can be perceived in some way as ‘shared assets’. The resources addressed range from the local to the global, and encompass what have been termed traditional commons (such as fisheries, pasture, water) and ‘new’ commons such as the internet and urban areas. Our purpose in producing this book is to raise awareness of the principles of commons governance. Our aim is to encourage thinking about the ways in which application of these principles might open up alternative solutions to achieving long-term and sustainable management of the many assets that we share in common.  

Download: http://eprints.glos.ac.uk/3134/1/Commons-Governance-of-Shared-Assets_FINAL_PDF.pdf

This publication presents a set of very personal views on the IASC global conferences some IASC members have attended, often written while they were there. Everyone’s perceptions and experiences of these events is slightly different so these are intended only to provide an indication of the ambience and character of each conference. The book is not intended to be read from cover-to-cover, it is more a document for perusing, for dipping into now and again to get an idea of what it is like to be involved in one of these events as a participant, or as an organiser. The authors have tried to capture and convey the spirit of the events they have attended, which are usually a mix of hard work, the enjoyment from meeting new people, and the excitement in gaining a little insight into how commons are managed in different parts of the world.

Download: http://eprints.glos.ac.uk/4647/7/A_Companion_to_IASC_Commons_Conferences_LowRes.pdf

Ach, een mooie boom, een bloeiende bloem of een reine vijver. Water en groen lijken in de Stad Antwerpen vooral zaken te zijn waar je eens naar kan kijken, maar heeft dat wel een functie? Jazeker, zegt Freddy Opsomer. Samen met het wijkcomite van de buurt rond het Stadspark trekken zij aan de alarmbel over de vijver van het stadspark en starten zij de Waterzaak. De rol die ze vervult in de leefbaarheid van de stad is van onschatbare waarde, en dat is overal zo! Dat merkt ook Koen Wynants. Hij werkt al jaren aan participatietrajecten waarbij stad en burgers samen worden gebracht en merkte dat initiatieven rond samentuinen en een geveltuintje niet alleen bevorderlijk zijn voor de sociale cohesie, maar ook voor, alweer, de leefbaarheid van een wijk. Betrek ons als burgers bij het water- en groenbeleid is dan ook hun boodschap. Een gesprek. P.S. De geveltuin voor Radio Centraal is er nog niet. Nog niet.

Podcast te beluisteren via https://redactie.radiocentraal.be/Home/2018/09/22/de-grote-omarming-punt-2-meer-water-en-groen/

The World Economic Forum’s Future of Urban Development and Services Initiative has released its new whitepaper on «Collaboration in Cities: From Sharing to ‘Sharing Economy’».

The whitepaper, thanks to many contributors (among which also Sheila Foster), aims to improve understanding of the sharing economy’s potential by clarifying terminology; exploring examples of what kinds of goods and services can be shared, who participates in sharing platforms and why; and discussing the challenges created by the sharing economy and how authorities can respond.  It takes stocks on the role of cities in integrating/implementing solutions for sharing of (or collaborating on) public assets and services and/or collaborating with other cities, enterprises (for-profit or not-for-profit) and other stakeholders to make the most of a city’s assets.

It can be considered a first important step in systematizing all the experiences arising in the world about sharing economy and city government, from which go even further.

Hoewel we de laatste jaren een lichte opmars zien van inspraak en participatie in steden en gemeenten, blijft die in veel gevallen echter wel nog beperkt of oppervlakkig. Nochtans zijn er tal van redenen om de burgers een prominentere rol toe te kennen in het bestuur van hun gemeente. Koen Wynants geeft in De Wakkere Burger/TerZake Magazine de toekomstige lokale besturen tien tips om hun gemeente veerkrachtig, inclusief, duurzaam en democratischer te maken. 

Het artikel kan via deze link gedownload worden: https://www.dropbox.com/s/04nuanm1uusy4o8/Artikel%20Koen%20Wynants.pdf?dl=0

In een gezelschap van enthousiaste Gentse burgers zien in 2013 de eerste ‘leefstraten’ het levenslicht. Dit experiment, dat in straten ruimte schept voor groen en ontmoeting, stuurt aan op een radicale omwenteling. Een technische en rationele bestuurscultuur met betrekking tot straatinrichting kan plaats maken voor een systeem van co-creatie tussen stad, burgers en experts. Tegelijk wordt de dominante aanwezigheid van de auto bedwongen en de transitie naar een ecologisch duurzame toekomst gefaciliteerd. Kunnen leefstraten dit potentieel waarmaken en waar liggen de addertjes onder het (kunst)gras?

(PDF) Addertjes onder het (kunst)gras. Available from: https://www.researchgate.net/publication/327071273_Addertjes_onder_het_kunstgras [accessed Aug 17 2018].

Bron: stad Gent

The Commons Transition Plan describes the role and possibilities for the City of Ghent in reinforcing citizen initiatives.

From March to June 2017 peer-to-peer expert Michel Bauwens conducted a three-month research and participation project in Ghent on the ‘commons city of the future’. The result of that research is this Commons Transition Plan, describing the possibilities and role of the City of Ghent (as a local authority) in reinforcing citizen initiatives. With this, the City wishes to give further shape to a sustainable and ethical economy in Ghent.

Michel Bauwens (58) has already been working for over ten years on the theme of the commons-based economy and society. He is solicited all over the world as a speaker or to give workshops, and is the author of the bestseller ‘Saving the world: With P2P towards a postcapitalist society'. Bauwens led a similar research and transition project in Ecuador. The major French newspaper, Libération, referred to him as the leading theorist on the theme of the economy of cooperation, following the French edition of the book.

The commons is a way to describe shared, material or immaterial property that is stewarded, protected or produced by a community – in an urban context often by citizens’ collectives – and managed according to the rules and standards of that community. It is fundamentally distinct from state bodies – government, city, state – but also from market actors. The commons is independent of, but of course still holds relationships to, the government and the market. Commons as a new form of organisation is exemplified by a variety of initiatives based around production and consumption with the idea of achieving a more sustainable society. This can for example be the set-up of energy cooperatives or shared work spaces for co-working. Examples in Ghent are EnerGent, LikeBirds, Voedselteams, Wijdelen, etc.

All of these initiatives show that ‘urban commons’ is alive and kicking today in the city.

Aim of the research

For the City of Ghent, the central question of this research and participation project was: how can a city respond to this and what are the implications of this for city policy? The goal was to come up with a synthesised Commons Transition Plan that describes the possibilities for optimal public interventions while also offering answers to the question of what Ghent’s many commoners and commons projects expect from the city.

The intention of this assignment is therefore to investigate the possibility of a potentially new political, facilitative and regulatory relationship between the local government of Ghent and its citizens so as to facilitate the further development of the commons.

With this work the researchers have tried to find out what kinds of institutionalisation is fitting to handle the commons well. This means essentially a shift from a top-down approach and old organisational principles such as ‘command and control’, towards a new way of thinking and an approach as a ‘partner city’, in which the city facilitates and supports projects. Of course, sometimes the city must also regulate projects, in the role of a more facilitative government.

Structure of the Commons Transition Plan

In the first part, the report gives a general introduction to the commons which serves to explain why the commons are important in the context of urban development.

In a second part, the researchers look at the global context in which the revival of the commons is taking place, but most of all at the reality of the urban commons in a number of other European cities, which may possibly serve as a benchmark for the city of Ghent.

Part 3 presents the findings in Ghent itself.

Finally, in Part 4, the researchers give their recommendations to the city council.

At the end of this study there are a series of appendices, including an English-language overview of the commons in European cities, written by the Greek urbanist Vasilis Niaros, who was a Timelab resident during the period of our research. The authors of the report, Michel Bauwens and Yurek Onzia, are responsible for parts 1 and 4. Vasilis Niaros wrote the comparative study.

Download: https://stad.gent/sites/default/files/page/documents/Commons%20Transition%20Plan%20-%20under%20revision.pdf

 

Commons Transition: Policy Proposals for an Open Knowledge Society is the free downloadable e-book from the P2P-foundation. Featuring the three newly updated Commons Transition plans by Michel Bauwens, John Restakis and George Dafermos in an easy to read format, the book is also complemented with special introductory material by Michel Bauwens and John Restakis
and an exclusive interview with Commons Transition researcher Janice Figueiredo.

Please follow this link to download the free e-book in PDF, mobi or e–pub format; http://commonstransition.org/commons-transition-the-book/

Funding the Cooperative City onderzocht hoe burgerinitiatieven, coöperaties, non-profitbedrijven, community land trusts, crowdfundingplatforms, ethische banken en anti-speculatie-stichtingen afstappen van de reguliere dynamiek van vastgoedontwikkeling en nieuwe mechanismen regelen voor toegang, aankoop, renovatie of gebouwen bouwen voor gemeenschappen. Door middel van interviews en analyses beschrijft dit boek tendensen en contexten, en presenteert het verhalen en modellen van gemeenschapsfinanciën en burger economie. Het biedt nuttige hulpmiddelen, niet alleen voor maatschappelijke organisaties en initiatiefnemers van maatschappelijke ruimtes, maar ook voor privéontwikkelaars, gemeenten en EU-instellingen die deze willen ondersteunen, faciliteren of met hen samenwerken om meer veerkrachtige en inclusieve lokale gemeenschappen te creëren, faciliteiten en diensten.

Website: https://cooperativecity.org/product/funding-the-cooperative-city/

De circulaire economie staat volop in de belangstelling en is actueler dan ooit. Bedrijven staan voor de grote uitdaging de omslag te maken naar een circulair businessmodel. Om bedrijven en instellingen te ondersteunen in hun zoektocht naar het ideale circulaire businessmodel is dit unieke werkboek geschreven.

Het werkboek is geschreven onder leiding van Prof. dr. Jan Jonker, hoogleraar duurzaam ondernemen aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Op basis van onderzoek heeft hij een model ontwikkeld dat de basis vormt voor businessmodellen in de circulaire economie.

Het model bestaat uit zeven bouwstenen. De bouwstenen en een concreet stappenplan staan uitgebreid beschreven in het werkboek. Infographics van bedrijven die al een circulair businessmodel hebben ontwikkeld bieden lezers kennis en inspiratie.

Het Werkboek voor het ontwikkelen van een circulair businessmodel is gratis beschikbaar. Prof. Jan Jonker zegt hierover: ‘Het werkboek is uniek in zijn soort, er is nog niet eerder zo’n concreet stappenplan gepubliceerd om een circulair businessmodel te ontwerpen. We willen hiermee een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de circulaire economie. Dankzij de steun van onze sponsoren kunnen we het werkboek gratis beschikbaar stellen.’

Link: https://www.circulairebusinessmodellen.nl/publicaties/

The City as Commons: a Policy Reader, brings together 34 contributions and 31 authors which explore policy options and strategies for creating cities as commons for urban development and transformation. Each contribution explores a different aspect of city commoning and proposes strategies and policy recommendations based on existing projects from around the world. Contributions include:

1. Design and the City Commons, Marco Bevolo
2. Active Transit & City Commons: Putting People Back into the City & the City Back into Place, Anthony James
3. Repurposing Public Spaces in a City as a Commons: the Library, Sandrina Burkhardt
4. Heritage and City Commons, Marta Botta
5. Sharing Cities: An Asset-based Approach to the Urban Commons, Darren Sharp
6. Community Currencies and City Commons, Michael Linton
7. Time Banks and City Commoning, Teppo Eskelinen
8. Construction Waste Transformation and City Commons, Scott Boylston
9. Platform Cooperatives for Democratic Cities, Nathan Schneider
10. Coworking: Challenges and Opportunities for a Prosperous and Fair New Economy, Julian Waters-Lynch
11. Orchards and the City as a Commons, Timothy Dolan
12. Cosmo-localism and Urban Commoning, José Ramos
13. City Commons and Energy Demand, Josh Floyd
14. It’s Time to Create Chambers of Commons, David Ronfeldt
15. Sharing Cities: Governing the City as Commons, Duncan McLaren and Julian Agyeman
16. Devolved Commons Governance for Cities, David Week
17. Anticipatory Governance and the City as a Commons, José Ramos
18. A Civic Union, David Week
19. Tax Reform for a Commons-based City, Karl Fitzgerald
20. Tax Delinquent Private Property and City Commons, Paula Z. Segal
21. Community Land Trusts, Karl Fitzgerald
22. The City as a Regional Commons, Colin Russo
23. Open Data and City Commons, Paula Z. Segal
24. Human Service Directory Data as a Commons, Greg Bloom
25. The Unseen City: Commons Oriented Cities and the Commons Beyond, Sharon Ede
26. Culture as Commons, Arlene Goldbard
27. Ubuntu as a Primer for City Commons, Charles Ikem
28. Cultural Intelligence (CQ) and the City as Commons, Cherie Minniecon
29. Bologna Celebrates One Year of a Bold Experiment in Urban Commoning, Neal Gorenflo
30. Milano, New Practices to Booster Social Innovation, Monica Bernardi
31. The Emergence of Assemblies of the Commons, Maïa Dereva
32. History and Evolution of the Chamber of Commons Idea, David Ronfeldt with Michel Bauwens
33. Big Blue Sky: Re-igniting the Art of Citizenship, Christine McDougall
34. Zaragoza Activa, an Ecosystem of Entrepreneurship, Social Innovation and Creativity, in an Old Sugar Factory, Raúl Oliván

Website: https://blog.p2pfoundation.net/city-commons-policy-reader/2016/07/22