Over ons

Commons Lab is sinds 1 januari 2021 een nieuwe erkende socio-culturele organisatie in Vlaanderen.  Om ons doel te bereiken, initiëren en ondersteunen wij vernieuwende en inspirerende commonsgerichte experimenten. Wij beschouwen commonsgerichte burgerinitiatieven als nieuwe wegwijzers in de 21ste eeuw: ze zijn open, duurzaam, fair en democratisch. Dat doen we niet alleen. Wij zijn een groeiende community van gedreven en bewuste wereldburgers.  

Onze missie 

Onze missie is om van Vlaanderen een warme, faire, duurzame, democratische gemeenschap te maken waarin burgercollectieven opnieuw een prominente rol opnemen. In het beheer van natuurlijke hulpbronnen, maar even zeer mbt de productie en het beheer van verschillende goederen (energie, huisvesting, …) en andere zaken (cultuur, transport, wonen, enz.).  

 

Onze visie 

Gemeenschappen over de hele wereld organiseren zich al eeuwenlang om natuurlijke hulpbronnen (rivieren, bossen, enz.) gezamenlijk te beheren. Om te verhinderen dat die uitgeput raken leggen gemeenschappen normen en regels vast en met behulp van experimenten beschermen ze niet alleen hun hulpbronnen op duurzame wijze, maar versterken ze tegelijk de sociale banden die ze bezielen. Deze zogenaamde ‘commons’ stellen ons in staat om behalve over natuurlijke hulpbronnen ook opnieuw te gaan nadenken over de productie en het beheer van verschillende goederen en andere zaken (cultuur, transport, wonen, enz.) en het opnieuw collectief toe-eigenen ervan door de burger, wat verder gaat dan de traditionele tweedeling tussen staat en markt. De commons bevinden zich op het kruispunt van het sociale, het economische en de zorg voor het milieu en vormen zo een hulpmiddel om samen gedeelde welvaart een nieuwe invulling te geven. 


Ontstaan en evolutie van Commons Lab 

Commons Lab verkende gedurende twee jaar de commonspraktijk in de stad Antwerpen. De erkenning eind 2020 door de Vlaamse regering als sociaal-culturele organisatie, met bijhorende structurele subsidies, zorgt ervoor dat Commons Lab zijn werkingsgebied van Antwerpen naar Vlaanderen uitbreidt.  

Het ontstaan 

Commons Lab is een burgercollectief, ontstaan eind 2017. Koen Wynants is initiator en drijvende kracht. Voor hij met enkele stadsgenoten het zaadje van een Commons Lab in Antwerpen plantte, was hij een van de sterkhouders van Antwerpen Aan ‘t Woord (AAW), een beweging die sinds 2004 focust op beleidsparticipatie. Vanuit die ervaring en duizend en een andere participatie-experimenten was bij Koen Wynants het besef gegroeid dat commons in de stad een waardevolle rol spelen.

“Commons zijn een manier om beweging te krijgen in vastgeroeste dossiers. Ze hebben de potentie om grote en kleine vraagstukken van deze tijd op een betekenisvolle manier aan te pakken.”
— Koen Wynants

Inspiratie uit alle windstreken 

De gesprekken met onder meer Michel Bauwens, gekend van de P2P Foundation en het Commons Transitieplan van de stad Gent, waren doorslaggevend voor de oprichting van Commons Lab Antwerpen. Ook Tine De Moor met haar Institutions for Collective Action aan de Rotterdam School of Management en Erasmus University Rotterdam en Pascal Gielen van het Culture Commons Quest Office aan de Universiteit Antwerpen boden de nodige inspiratie. De deelname aan de tweede European Commons Assembly (Madrid, 2017) bracht het besef dat een commonsbeweging in Antwerpen niet kon uitblijven. Tijdens een stage in Barcelona, waar een nieuw soort stadsbeheer geldt, verkende Koen Wynants met andere deelnemers uit de stad de commonspraktijk.  

Groeien van onderuit  

Ook bij een aantal burgers in Antwerpen groeide de interesse en goesting om zich te verdiepen in het commonsgedachtegoed en vooral om het zelf in de praktijk te brengen. In Antwerpen borrelen van onderuit kleinschalige commonspraktijken op: burgers die de handen in elkaar slaan om op buurtniveau cultuurbeleving aan te bieden (Theatergarage), de kelder van een kerk in te richten als ontmoetingsplek (Fundament), tuinstraten en een tuinstratencoalitie op de been te brengen, gemeenschapstuinen te beheren, een samenaankoop van gevelregentonnen te realiseren … 

We experimenteerden met nieuwe methodieken en strategieën: open projectlabs, p2p-coachings, learning journeys, nieuwe commonsgerichte governancecycli … We testten nieuwe commons assemblies uit - zoals Antwerpen Tuinstad en Antwerpen Sharing City - en nieuwe stedelijke institutionele samenstellingen. De allereerste voedselraad van Antwerpen werd een feit. De eerste commonsakkoorden tussen stad en burgercollectieven kwamen op papier.  

Van mobiliteit tot energie 

Thematisch zijn we gestart rond mobiliteit en stadsontwikkeling, klimaatadaptatie, voeding, vergroening, smart city/open data, lokale economie, kunst en cultuur, deeleconomie, energie. Om het leren te optimaliseren, hebben we de afgelopen jaren ons DIY-stadslabo ingericht met een heel instrumentarium: een commonsmap, een commonsmodelcanvas, een toolbox voor commoners, een commonsbibliotheek, online-samenwerkingsplatformen …  

Ruimte, zorg, tijd 

We begonnen te begrijpen waarom commons de laatste jaren opnieuw in de aandacht komen, hoe ze ontstaan, waar en wanneer ze ontstaan, hoe ze gefaciliteerd kunnen worden, hoe ze gereanimeerd kunnen worden. De thema’s zijn te waardevol om niet op te nemen met commonsgerichte burgers: democratie, sociale zaken, economie, klimaat … We ervaarden zelf dat commons pas floreren als ze letterlijk en figuurlijk ruimte, zorg en tijd krijgen. Er moet ook ruimte zijn om te falen en te leren. Zo is het idee gegroeid om een DIY-laboratorium op te richten voor allerhande innovatieve instituties (groepen, comités, acties) en institutionele arrangementen (functioneel samengestelde gemengde groepen).  

Socio-culturele vereniging 

Na twee jaren van verkenning, was het tijd voor een volgende stap. Commons Lab Antwerpen kreeg in 2020 voor één jaar erkenning als sociaal-cultureel project met een laboratoriumrol. Die laboratoriumrol verwijst naar processen van maatschappelijke verandering als antwoord op samenlevingskwesties. De subsidie liet Commons Lab Antwerpen onder meer toe om eind van het jaar het eerste commonscongres in Vlaanderen te organiseren.  

““Commons Lab verruimt zijn werkingsgebied van Antwerpen naar Vlaanderen” ”

In 2021 legde Commons Lab een meerjarenplan voor aan de Vlaamse overheid. De jonge vzw kreeg opnieuw, nu voor vijf jaar, erkenning en subsidies voor sociaal-cultureel volwassenenwerk. Dat houdt in dat Commons Lab geen informeel burgercollectief meer is en structureel aan zijn werking bouwt. Commons Lab verruimt hiermee ook zijn werkingsgebied van Antwerpen naar Vlaanderen.  

Stap voor stap zet Commons Lab zijn interne organisatie op punt. Er is een raad van bestuur die maandelijks samenkomt en een eerste betaalde werknemer. De structuur voor medewerkers krijgt vorm en een ondernemingsplan is in de maak. 

Het wordt een mooie, commonsgerichte toekomst.  

 Enkele mijlpalen van Commons Lab: 

  • Eind 2019: erkenning Commons Lab als sociaal-culturele organisatie met een laboratoriumrol - subsidies voor één jaar 

  • 8 februari 2020: eerste algemene vergadering van Commons Lab in De Beek, Antwerpen 

  • Midden 2020: het rondreizende voedselbos 

  • 27 november 2020: het eerste commonscongres in Vlaanderen 

  • Eind 2020: erkenning Commons Lab als sociaal-culturele organisatie in het volwassenenwerk: subsidies voor vijf jaar